महाराष्ट्र सरकारने गावातल्या लोकांसाठी एक खास योजना सुरू केली आहे. या योजनेचं नाव आहे “कुक्कुट पालन विकास योजना”. ही योजना 2010 पासून सुरू आहे आणि खूप लोकांना उपयोगी पडली आहे. ही योजना कोंबड्या पाळण्यास मदत करते, ज्यामुळे लोकांना पैसे कमवता येतात आणि ते स्वतःवर आर्थिकदृष्ट्या अवलंबून राहतात.
या योजनेचा मुख्य हेतू असा आहे की, गावातल्या लोकांनी कोंबड्या पाळून पैसे मिळवावेत. कोंबड्या अंडी आणि मांस देतात. त्यामुळे घरात थोडेसे पैसे येतात आणि गावात अंडी-मांस सहज मिळतात. महिलांना, शेतकऱ्यांना आणि बेरोजगार तरुणांना ही योजना जास्त उपयोगी ठरते.
या योजनेत दोन प्रकार आहेत. पहिल्या प्रकारात सरकार 25 अंडी देणाऱ्या तलंगा जातीच्या कोंबड्या आणि 3 कोंबडे देतं. दुसऱ्या प्रकारात 100 एक दिवसाच्या लहान कोंबड्या मिळतात. या लहान कोंबड्या मोठ्या करून त्यांचं मांस विकता येतं. दोन्ही प्रकारात सरकार अर्धा खर्च भरते, म्हणजे 50% पैसे सरकारकडून मिळतात. उरलेले पैसे लाभार्थी भरतात.
तलंगा जातीच्या कोंबड्यांचे फायदे खूप आहेत. या कोंबड्या वर्षभर अंडी देतात. त्या गावाच्या हवामानात आरामात राहतात. त्यांना पाळायला फारसा खर्च लागत नाही आणि त्या लवकर आजारीही पडत नाहीत.
अलीकडे अंडी, औषधं, कोंबड्यांचे पिल्लं यांचे दर वाढले आहेत. त्यामुळे सरकारने आता अनुदान (subsidy) थोडं वाढवलं आहे. तलंगा गटासाठी लाभार्थ्याने 5,420 रुपये भरायचे असतात आणि बाकीचे सरकार भरते. 100 पिल्लांच्या गटासाठी लाभार्थ्याला 14,750 रुपये भरावे लागतात. हे नवीन दर 1 एप्रिल 2023 पासून लागू झाले आहेत.
या योजनेचं नीट व्यवस्थापन पुण्यातील पशुसंवर्धन कार्यालय करतं. ते दर पाच वर्षांनी बाजारभाव बघून दरात बदल करतात. यामुळे योजना चालू ठेवणे सोपे होतं.
ही योजना फक्त पैसे मिळवण्यासाठी नाही, तर समाजातही बदल घडवते. महिलांना आपले पैसे मिळतात, त्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढतो. तरुणांना शहरात जाऊन काम शोधायची गरज राहत नाही, कारण गावातच काम मिळतं.
कोंबड्या पाळणं सोपं आहे. फार मोठी जागा लागते असं नाही. थोड्याच पैशात सुरुवात करता येते. कोंबड्यांपासून लवकर पैसे मिळतात आणि घरात अंडी व मांस वापरता येतं. नियमित पैसे येत राहतात.
या योजनेमुळे अनेक कुटुंबांचं जीवन बदललं आहे. महिलांनी स्वतःचे व्यवसाय सुरू केले. काही तरुण तर यशस्वी उद्योजक झाले आहेत. सरकार या योजनेत आणखी सुधारणा करणार आहे, जसं की तंत्रज्ञान वापरणं, बाजाराशी जोडणं आणि उत्पादनाचं अधिक चांगलं मूल्य मिळवणं.
ही योजना कशी मिळवायची यासाठी जवळच्या पशुसंवर्धन कार्यालयात जाऊन माहिती घ्या. तसेच राज्य सरकारच्या वेबसाइटवरही माहिती आहे.
कुक्कुट पालन विकास योजना ही फक्त एक योजना नाही, तर गावातल्या लोकांसाठी एक चांगली संधी आहे. यातून पैसे मिळतात, घर चालतं आणि गावाचा विकास होतो.